Diz Ağrısı Neden Olur? En Sık Görülen Sebepler

Travmaya Bağlı Diz Ağrıları

Travmalar diz ağrısının en sık nedenlerinden biridir. Spor yaralanmaları, ani düşmeler veya kazalar sonrasında diz eklemi zarar görebilir. Travmaya bağlı ağrılar genellikle ani başlar ve hastalar “dizimden ses geldi”, “o anda üzerine basamadım” gibi ifadelerle tarif eder.

• Bağ yaralanmaları: Özellikle ön çapraz bağ (ACL) ve iç yan bağ (MCL) yırtıkları genç ve aktif kişilerde çok sık görülür. Şiddetli ağrı, dizde boşalma hissi ve şişlik tipiktir.
• Menisküs yırtıkları: Diz içinde şok emici görev yapan menisküsler yırtıldığında ağrıya ek olarak takılma ve kilitlenme hissi ortaya çıkar.
• Kırık ve çıkıklar: Daha ciddi travmalarda diz çevresindeki kemiklerde kırık ya da eklemde çıkık gelişebilir. Bu durum acil müdahale gerektirir.

Travmaya bağlı diz ağrıları mutlaka bir uzman tarafından değerlendirilmelidir. Gerekirse MR ve röntgen gibi görüntüleme yöntemleriyle tanı netleştirilir. Bazı durumlarda sadece istirahat ve fizik tedavi yeterliyken, ileri yırtık ve kırıklarda cerrahi ya da girişimsel yöntemlere ihtiyaç duyulabilir.

Kronik Hastalıklara Bağlı Diz Ağrısı

Diz ağrısının sadece travmalarla değil, yıllar içinde gelişen kronik eklem hastalıklarıyla da ilişkisi olabilir. Bu grupta en sık karşılaştığımız nedenler:

• Diz Osteoartriti (Kireçlenme)
  Orta yaş ve ileri yaşta en sık gördüğümüz diz ağrısı sebebidir. Diz eklemini kaplayan kıkırdak zamanla aşınır, eklem aralığı daralır ve kemik yüzeyleri birbirine sürtünmeye başlar. Hastalar özellikle yürürken, merdiven inip çıkarken ve uzun süre ayakta kalınca artan ağrıdan yakınır. Sabah tutukluğu genellikle kısa sürelidir.
• Romatoid Artrit ve Diğer İltihaplı Eklem Hastalıkları
  Bağışıklık sisteminin eklemlere saldırdığı bu hastalıklar dizde şişlik, sıcaklık ve sabahları uzun süren tutukluk yapabilir. Çoğunlukla simetrik eklem tutulumu vardır. Erken dönemde teşhis edilmezse kalıcı eklem hasarına yol açabilir.
• Gut Hastalığı
  Kanda ürik asit yükselmesi sonucu eklem içinde kristal birikimi olur. Dizde ani başlayan, çok şiddetli ağrı ve kızarıklık yapabilir. Ataklar aralıklı gelir, ancak zamanla kronikleşebilir.

Bu hastalıkların ortak özelliği, diz ekleminde uzun süreli enflamasyon ve yapısal bozukluklar oluşturmalarıdır. Tanı için kan tetkikleri, röntgen, MR ve gerektiğinde eklem sıvısı analizi yapılabilir. Tedavide ilaçların yanı sıra, girişimsel tedaviler (örneğin eklem içine enjeksiyonlar, radyofrekans ablasyon, genikülat arter embolizasyonu) da önemli bir yer tutar.

Yumuşak Doku Kaynaklı Diz Ağrısı

Diz eklemini sadece kemik ve kıkırdak yapılar oluşturmaz; çevresinde tendonlar, kaslar ve bursalar da vardır. Bu yumuşak dokularda gelişen sorunlar da diz ağrısına yol açabilir.

• Tendinit (Tendon İltihabı)
  En sık gördüğümüz formlardan biri patellar tendinit yani “jumper’s knee” (sıçrayıcı dizi) olarak bilinir. Diz kapağı ile kaval kemiği arasında uzanan tendonda tekrarlayan zorlanmalar sonucunda iltihap gelişir. Sporcularda, özellikle basketbol ve voleybol gibi sıçramalı sporlarda sık görülür. Ağrı genellikle diz kapağının hemen altında hissedilir.
  Bir diğer sık görülen tablo ise quadriceps tendiniti olup uyluk ön kaslarının diz kapağına yapışma yerinde ağrı yapar.
• Bursit (Kese İltihabı)
  Diz çevresinde sürtünmeyi azaltan küçük sıvı dolu kesecikler bulunur. Bunların iltihaplanmasına bursit denir. Özellikle diz üstünde uzun süre çömelerek çalışanlarda görülen prepatellar bursit tipiktir. Diz kapağı üzerinde şişlik ve hassasiyetle kendini gösterir.
• Kas Zorlanmaları
  Aşırı efor, uygunsuz egzersiz ya da travma sonrası diz çevresindeki kaslarda zorlanma ve küçük yırtıklar gelişebilir. Bu durumlarda daha çok yaygın, künt bir ağrı olur.

Bu tür yumuşak doku sorunlarında dinlenme, soğuk uygulama, fizik tedavi ve gerektiğinde lokal girişimsel tedaviler (enjeksiyonlar, PRP, mikrogreft uygulamaları) etkili olur.

Mekanik ve Yapısal Problemler

Dizdeki bazı ağrılar doğrudan eklemin biyomekaniği ile ilgilidir. Yani eklem yapısındaki uyumsuzluklar veya şekil bozuklukları, zamanla aşınmaya ve ağrıya yol açar.

• Patellofemoral Ağrı Sendromu (Diz Kapağı Uyum Bozukluğu)
  Özellikle genç kadınlarda sık görülen bu durumda, diz kapağı uyluk kemiği oluğunda doğru hareket edemez. Merdiven çıkarken, çömelirken ve uzun süre oturduktan sonra ayağa kalkarken ön dizde ağrı belirgindir.
• Diz Şekil Bozuklukları
  • Genu varum (parantez bacak): Dizlerin dışa doğru açıldığı durum.
  • Genu valgum (X bacak): Dizlerin içe doğru eğildiği durum.
    Bu yapısal sorunlar diz ekleminde yük dağılımını bozarak kıkırdak aşınmasına ve erken yaşta ağrıya sebep olabilir.
• Ayak Basış Bozuklukları
  Düz tabanlık veya aşırı içe/dışa basma gibi durumlar da dize binen yükü artırır. Basit bir tabanlık tedavisi ile bile bu hastalarda belirgin rahatlama sağlanabilir.

Bu gruptaki problemlerde tanıyı doğru koymak çok önemlidir. Çünkü sadece ağrıyı gidermek değil, temel mekanik sorunu düzeltmek gerekir. Bu nedenle hastaya özel egzersizler, fizyoterapi programları ve gerekirse girişimsel tedaviler planlanır.

Enfeksiyon ve İltihaplara Bağlı Diz Ağrısı

Dizde ani başlayan, şiddetli ağrıya eşlik eden şişlik ve sıcaklık varsa akla enfeksiyon ihtimali mutlaka gelmelidir. Bu tür ağrılar genellikle acil değerlendirme gerektirir.

• Septik Artrit (Eklem Enfeksiyonu)
  Bakterilerin eklem içine yerleşmesi sonucu gelişir. Şiddetli ağrı, dizde belirgin şişlik, kızarıklık ve ateşle birlikte görülür. Tedavi edilmezse eklem kıkırdağını hızla tahrip edebilir. Teşhis için eklem sıvısı alınarak laboratuvarda incelenmesi gerekir.
  Tedavi genellikle antibiyotikler ve eklem boşaltma girişimleriyle yapılır.
• Diz Çevresi Yumuşak Doku Enfeksiyonları
  Bazen ciltte başlayan enfeksiyon diz çevresine yayılır. Bu durumda ciltte kızarıklık ve sıcaklık daha ön plandadır. İleriye giden olgularda eklemi de etkileyebilir.

Bu tür ağrılar “geçer” diye beklenmemelidir. Çünkü enfeksiyon erken dönemde temizlenmezse kalıcı eklem hasarı bırakabilir.

Damar ve Sinir Kaynaklı Diz Ağrıları

Her diz ağrısının nedeni eklemin kendisi değildir. Bazen sorun, diz çevresinden geçen damarlar veya sinirlerden kaynaklanır.

• Damar Problemleri
  • Varisler: Özellikle diz arkasındaki toplardamar genişlemeleri (Baker kisti ile karışabilir) dizde dolgunluk ve ağrı yapabilir.
  • Dolaşım bozuklukları: Diz çevresine yeterince kan gitmediğinde veya damarda tıkanıklık olduğunda hareketle artan ağrı görülebilir.
• Sinir Kaynaklı Ağrılar
  • Bel fıtığı veya siyatik sinir sıkışması, ağrıyı belden dize yansıtabilir.
  • Diz çevresinde yüzeysel sinir sıkışmaları da yanıcı, elektrik çarpması tarzında ağrıya neden olabilir.

Bu tür ağrılarda diz filmi veya MR normal çıkabilir. Tanı için doppler ultrason, EMG ya da MR ile bel bölgesinin de değerlendirilmesi gerekir. Tedavide ise sadece dize odaklanmak yerine altta yatan damar veya sinir problemini çözmek gerekir.

Yaşa Göre Diz Ağrısının Sık Nedenleri

Diz ağrısının kaynağı çoğu zaman yaşa göre değişiklik gösterir.

• Çocuklar ve Gençlerde
  • Spor yaralanmaları, menisküs ve bağ yaralanmaları ön plandadır.
  • Hızlı büyüme döneminde görülen Osgood-Schlatter hastalığı (kaval kemiği üstünde ağrı ve şişlik) sık rastlanan bir durumdur.
  • Düz tabanlık ve diz kapağı uyum sorunları da bu yaş grubunda sık ağrı sebebidir.
• Orta Yaşta
  • Yoğun iş temposu ve fazla kiloya bağlı kıkırdak aşınmaları başlar.
  • Tekrarlayan zorlanmalarla oluşan tendinit ve bursit gibi yumuşak doku problemleri öne çıkar.
• İleri Yaşta
  • Diz kireçlenmesi (osteoartrit) en sık sebeptir.
  • Romatoid artrit ve gut gibi kronik hastalıklar daha belirgin hale gelir.
  • Yürümeyi zorlaştıran, hareket kabiliyetini kısıtlayan ağrılar daha çok bu dönemde görülür.

Her yaş grubunun kendine özgü riskleri vardır. Bu nedenle tanıda hastanın yaşı da önemli bir yol göstericidir.

Ne Zaman Doktora Başvurulmalı?

Diz ağrısı çoğu zaman basit önlemlerle hafifler; ancak bazı durumlar alarm işaretidir ve zaman kaybetmeden doktora başvurmak gerekir:

• Dizde ani ve şiddetli ağrı gelişmesi
• Şişlik, kızarıklık, sıcaklık gibi iltihap bulgularının olması
• Dizin kilitlenmesi veya üzerine basamama
• Ağrıya eşlik eden yüksek ateş
• Travma sonrası dizin şeklinde bozulma, hareket ettirememe
• Ağrının giderek artması ve günlük yaşamı kısıtlaması

Bu bulgular ciddi yaralanma, enfeksiyon veya ilerleyici eklem hastalığına işaret edebilir. Erken teşhis, hem tedavi başarısını artırır hem de kalıcı eklem hasarını önler.

Diz Ağrısında Doğru Tanı ve Tedavi Yaklaşımı

Diz ağrısının nedeni çok çeşitli olabileceği için doğru tanı, tedavinin en önemli adımıdır. Kliniğimizde diz ağrısı şikâyetiyle başvuran hastalar öncelikle ayrıntılı muayeneden geçirilir. Ardından gerekirse röntgen, ultrason, MR gibi görüntüleme yöntemleriyle eklem ve çevre dokular detaylı şekilde değerlendirilir.

Tedavi planı tamamen kişiye özel olarak hazırlanır.

• Basit zorlanmalarda istirahat, soğuk uygulama, egzersiz ve medikal tedaviler yeterli olabilir.
• İltihabi ve kronik hastalıklarda ilaç tedavileri ve fizik tedavi yöntemleri kullanılır.

Ancak özellikle ameliyat olmak istemeyen, fakat ağrısı nedeniyle yaşam kalitesi düşen hastalarda minimal invaziv girişimsel yöntemler öne çıkar:

• Eklem içi enjeksiyonlar: Steroid, hyalüronik asit, PRP veya mikrogreft gibi biyolojik tedaviler eklemdeki iltihabı azaltıp kıkırdağı destekler.
• Radyofrekans Ablasyon (RFA): Diz ağrısını taşıyan sinir uçları özel iğnelerle hedeflenip kontrollü olarak devre dışı bırakılır. Ağrı uzun süreli azalır.
• Genikülat Arter Embolizasyonu (GAE): Son yıllarda öne çıkan bir yöntemdir. Diz eklemini besleyen ve ağrıya yol açan küçük damarlar özel mikrokateterlerle hedeflenip kapatılır. Böylece eklem içindeki iltihap azalır, ağrı kaynağı kontrol altına alınır. Bu işlem ameliyatsız, kesi olmadan, genellikle tek gün yatışla yapılabilmektedir.

Bu yöntemler sayesinde birçok hastamız, cerrahiye gerek kalmadan ağrısız yürüyebilmekte, merdiven çıkabilmekte ve günlük yaşamına dönebilmektedir.

Sonuç

Diz ağrısı, nedenine göre farklı tedavi yaklaşımları gerektirir. Önemli olan ağrıyı geçici olarak bastırmak değil, kaynağını doğru teşhis edip en uygun tedavi yöntemini seçmektir.
Kliniğimizde, girişimsel radyoloji imkanlarıyla hastalarımıza ameliyatsız ve güvenli çözümler sunmaktayız.

📚 Kaynaklar

1. Mayo Clinic – Knee pain: Symptoms and causes
2. Cleveland Clinic – Knee Pain: Causes & Treatment
3. Johns Hopkins Medicine – Knee Pain and Problems
4. AAOS OrthoInfo – Common Knee Injuries
5. Arthritis Foundation – Osteoarthritis of the Knee