Epidural Enjeksiyon ve Ağrı (Aneljezik) Etkinliği

Nasıl Yapılır?

Epidural enjeksiyon işlemi, kliniğimizde tamamen steril koşullarda ve görüntüleme eşliğinde (genellikle skopi – C kollu röntgen cihazı ya da BT – Bilgisayarlı Tomografi) yapılır. Böylece ilaç tam istenilen bölgeye, sinir kökünün etrafına, nokta atışıyla ulaştırılır.

İşlem Basamakları:

1. Hazırlık:
   Hasta işlem öncesinde bilgilendirilir, varsa düzenli kullandığı ilaçlar (kan sulandırıcılar gibi) gözden geçirilir. İşlem günü aç kalmak genellikle gerekmez, ama net bilgi doktor tarafından verilir.

2. Pozisyonlama:
   Bel bölgesi için genellikle yüzüstü; boyun bölgesi için ise oturur pozisyonda ya da sırtüstü uygun pozisyonda yatırılır.

3. Cilt Temizliği ve Lokal Anestezi:
   Uygulama bölgesi antiseptik solüsyonlarla temizlenir. Sonrasında, işlem sırasında hissedilecek rahatsızlığı azaltmak için bölgeye lokal anestezi yapılır.

4. İğne Yerleştirme:
   İnce, uzun ve özel bir iğneyle, görüntüleme rehberliğinde hedeflenen sinir kökü hizasına kadar ilerlenir. Bu aşamada kontrast madde verilir ve ilacın doğru yere gittiği net olarak görüntülenir.

5. İlaç Enjeksiyonu:
   Onay alındıktan sonra hazırlanan ilaç karışımı (genellikle steroid + lokal anestezik) yavaşça enjekte edilir.

6. İzlem ve Taburculuk:
   İşlem sonrası 30-60 dakika kadar kliniğimizde gözlem yapılır. Genellikle aynı gün içinde yürüyerek evine dönebilecek durumda olur.

İşlem ortalama 10–15 dakika sürer, ancak tüm süreç (hazırlık, işlem ve izlem dahil) 1–1.5 saati bulabilir.

İlaç İçeriği Nedir?

Epidural enjeksiyonda kullanılan ilaç karışımı, hem ağrıyı hızlı şekilde kesmek hem de uzun vadeli rahatlama sağlamak üzere planlanır.

Kullanılan Temel İlaçlar:

• Kortikosteroid (Steroid):
  Enflamasyonu baskılayarak sinir etrafındaki şişliği ve tahrişi azaltır. Genellikle kullanılan steroidler:

  • Triamsinolon

  • Metilprednizolon

  • Deksametazon
    (Deksametazon daha az partiküllü olduğu için BT eşliğinde sinir köküne yakın uygulamalarda sıklıkla tercih edilir.)

• Lokal Anestezik:
  Sinir iletimini geçici olarak engelleyerek ağrıyı hızlı şekilde azaltır. Kullanılan ajanlar:

  • Lidokain

  • Bupivakain
    (Bupivakain daha uzun etkili olup bazı durumlarda tercih edilir.)

• Opsiyonel Katkılar:
  Bazı vakalarda hiyalüronidaz ya da magnezyum sülfat gibi adjuvan ilaçlar da kullanılabilir, ancak bunlar standart uygulamanın dışındadır.

Etki Mekanizması

Epidural enjeksiyonun asıl amacı, sinir kökü çevresindeki iltihaplanmayı (inflamasyonu) ve ödemi azaltarak ağrıyı kesmek ve sinirin baskı altında kalmasını engellemektir.

Fıtıklaşmış bir disk veya daralmış bir omurga kanalı, sinir köklerine bası yaparak sadece mekanik değil, aynı zamanda kimyasal bir tahrişe de yol açar. Sinir çevresinde oluşan bu inflamasyon, ağrının en büyük tetikleyicilerinden biridir. İşte bu noktada epidural enjeksiyon devreye girer.

Uygulanan ilaçlar ne yapar?

• Steroid: Sinir etrafındaki iltihabi ortamı baskılar, dokudaki şişliği azaltır. Sinir daha rahatlar, daha az hassas hale gelir.

• Lokal anestezik: Sinir liflerinin ağrı sinyallerini geçici olarak iletmesini engeller. Bu sayede anlık bir rahatlama sağlanır ve kas spazmları da gevşer.

• Epidural boşluğa direkt uygulama: İlaç, sinire giden yolu değil, direkt sinirin çevresini hedef aldığı için sistemik yan etkiler daha azdır; tedavi tam noktasında işler.

Ağrıya neden olan sürecin kimyasal kısmı kontrol altına alındığında, mekanik baskı ortadan kalkmasa bile hastanın ağrısı belirgin şekilde azalabilir. Sinir rahatladığında vücut da kendini onarma fırsatı bulur.

Avantajları ve Başarı Oranı

Epidural enjeksiyon, özellikle bel veya boyun fıtığına bağlı sinir sıkışmalarında etkili, güvenli ve cerrahi dışı bir tedavi yöntemidir. Girişimsel radyoloji eşliğinde uygulandığında hem başarı oranı artar hem de işlem daha güvenli hale gelir.

Başlıca Avantajları:

• ✅ Ameliyatsızdır: Cerrahiye alternatif ya da geciktirici bir çözüm olabilir.

• ✅ Günübirlik yapılır: Hastaneye yatmak gerekmez. İşlem sonrası genellikle aynı gün evinize dönebilirsiniz.

• ✅ Hızlı etki: Bazı hastalarda enjeksiyon sonrası ilk 24-48 saat içinde ağrı belirgin şekilde azalır.

• ✅ Yüksek hasta memnuniyeti: Özellikle ağrının günlük yaşamı zorlaştırdığı durumlarda yaşam kalitesini hızla artırabilir.

• ✅ Tekrarlanabilir: Gerekirse yıl içinde birkaç kez uygulanabilir (genellikle 3’ü geçmemek koşuluyla).

• ✅ Minimal risk: Görüntüleme eşliğinde yapıldığında komplikasyon riski oldukça düşüktür.

Başarı Oranı Nedir?

Bilimsel yayınlarda epidural enjeksiyonun özellikle bel fıtığı kaynaklı ağrılarda %60 ila %80 oranında başarı sağladığı gösterilmiştir. Başarı şansı, hastalığın süresi, sinirin baskı derecesi, disk yapısı ve hastanın genel sağlık durumu gibi faktörlere bağlı olarak değişebilir.

Yan Etkiler ve Komplikasyonlar

Her tıbbi işlem gibi epidural enjeksiyon da bazı riskler ve yan etkiler barındırabilir. Ancak görüntüleme eşliğinde, steril teknikle ve deneyimli bir girişimsel radyolog tarafından uygulandığında bu riskler son derece düşüktür.

Olası Yan Etkiler:

• Geçici uyuşma ve karıncalanma: İşlem sonrası birkaç saat sürebilir, genellikle kendiliğinden geçer.

• Enjeksiyon yerinde ağrı veya hassasiyet: 1-2 gün sürebilir.

• Baş ağrısı: Dural ponksiyon (nadir bir komplikasyon) durumunda gelişebilir.

• Kanama veya hematom: Özellikle pıhtılaşma sorunu olan hastalarda dikkat edilmelidir.

• Enfeksiyon: Son derece nadirdir (< %0.1), ancak aseptik koşullar bu riski daha da azaltır.

• Alerjik reaksiyon: Kullanılan ilaçlara karşı nadir de olsa alerjik yanıt gelişebilir.

Kimler İçin Uygun Değildir? (Kontrendikasyonlar)

Her ne kadar güvenli bir yöntem olsa da bazı durumlarda epidural enjeksiyon önerilmez:

Mutlak Kontrendikasyonlar:

• Aktif lokal veya sistemik enfeksiyon

• Kanama bozuklukları / INR yüksekliği

• Ciddi alerjik reaksiyon öyküsü (kullanılacak ilaçlara karşı)

• Spinal tümör veya enfeksiyöz nedenli omurga hastalıkları

Göreceli Kontrendikasyonlar:

• İleri derece omurga deformitesi (skolyoz, kifoz)

• Gebelik (radyasyon ve ilaç kullanımı nedeniyle dikkatli olunmalıdır)

• Şeker hastalarında steroid sonrası geçici kan şekeri yükselmesi riski

Her hasta özel olarak değerlendirilir ve işlem kararı bireysel risk/yarar dengesi üzerinden verilir.

İşlem Sonrası Dikkat Edilmesi Gerekenler

Epidural enjeksiyon sonrası genellikle ciddi bir kısıtlama gerekmez, ancak bazı önerilere dikkat etmek iyileşmeyi kolaylaştırır:

• İlk 24 saat: Ağır kaldırma, eğilme, fiziksel zorlanma önerilmez.

• Araç kullanımı: İşlem sonrası 4–6 saat araç kullanılmaması tavsiye edilir.

• Duş: Genellikle aynı gün akşam ya da ertesi gün duş alınabilir.

• İlaç kullanımı: Doktorun önerdiği ağrı kesiciler veya ek ilaçlar kullanılabilir.

• Etkisinin başlaması: Lokal anestezik etkisi ilk saatlerde görülse de, steroidin tam etkisi genellikle 1–3 gün sonra hissedilir.

Bazı hastalarda 2-3 gün boyunca ağrıda kısa süreli artış görülebilir, bu durum genellikle steroidin geçici etkisidir ve birkaç gün içinde normale döner.

Epidural Enjeksiyon Ne Sıklıkla Uygulanabilir?

Epidural enjeksiyon, gerektiğinde tekrarlanabilir bir işlemdir; ancak bu tekrarlar belli sınırlar içinde tutulmalıdır.

Uygulama Sıklığı:

• Yılda 2–3 kez uygulanabilir.

• Aynı seviyeye kısa aralıklarla tekrar yapılması önerilmez (genellikle en az 2-3 hafta arayla).

• Birden fazla omurga seviyesi etkilenmişse, gerekirse farklı seviyelere farklı zamanlarda uygulanabilir.

Eğer ilk enjeksiyondan sonra yeterli fayda sağlanmamışsa, ikinci uygulama çoğu zaman daha belirgin yanıt verebilir. Ancak çok sık yapılan uygulamalar steroid kaynaklı yan etki riskini artırabilir.

Kliniğimizde, hastanın ağrı profiline ve tedaviye verdiği yanıta göre kişiselleştirilmiş bir uygulama planı yapılır.

Bilimsel Kanıtlar ve Klinik Araştırmalar

Epidural enjeksiyon tedavisinin özellikle bel ve boyun fıtığına bağlı sinir sıkışmalarında kısa vadede etkili olduğu, birçok bilimsel çalışma ve klinik kılavuzla ortaya konmuştur. Bu enjeksiyonlar sayesinde ağrı hızlı bir şekilde azalır, sinir çevresindeki ödem baskılanır ve hasta yeniden hareket edebilir hale gelir.

Kısa Dönemde Etkili, Uzun Vadede Sınırlı

Yapılan çok sayıda randomize kontrollü çalışmanın derlendiği bir sistematik inceleme, transforaminal epidural steroid enjeksiyonlarının, özellikle ilk 6 hafta içinde ağrıyı ve fonksiyon kaybını anlamlı şekilde azalttığını göstermiştir (Brain & Spine, 2025).
Benzer şekilde, Amerikan Nöroloji Akademisi’nin hazırladığı sistematik derleme, radikülopati (sinir kökü sıkışması) olan hastalarda epidural enjeksiyonların ağrı azaltıcı etkisinin özellikle ilk 3 ay içinde belirgin olduğunu bildirmiştir (Neurology, 2023).

Ancak bu etkilerin genellikle 3 ay sonrasında azalmaya başladığı ve uzun dönemde kalıcı çözüm sağlamadığı da vurgulanmaktadır. Bu nedenle, epidural enjeksiyonlar çoğu zaman ağrının kontrol altına alınarak hareketliliği artırmak ve fizyoterapiye zemin hazırlamak için kullanılır.

Görüntüleme Rehberliği ve Yaklaşım Şekli Önemli

Epidural enjeksiyonlar farklı tekniklerle yapılabilir. Sinir köküne daha yakın yapılan transforaminal enjeksiyonlar, klasik interlaminar enjeksiyonlara göre daha etkili sonuçlar verebilir (Frontiers in Neurology, 2024). Ayrıca skopi (C kollu röntgen) ya da bilgisayarlı tomografi (BT) eşliğinde yapılan uygulamalarda hem başarı oranı artmakta hem de komplikasyon riski minimal düzeye inmektedir.

Klinik Kılavuzlar Ne Diyor?

ABD’de sağlık politikalarını belirleyen Centers for Medicare & Medicaid Services (CMS), epidural enjeksiyon öncesi en az 6 haftalık konservatif tedavinin denenmesini, steroid dozlarının sınırlandırılmasını ve işlem sayısının yılda en fazla 3 ile sınırlanmasını önermektedir (CMS Local Coverage Determination L39240).

Ayrıca, FDA, kortikosteroidlerin epidural kullanımını “etiket dışı” (off-label) olarak değerlendirmekte, bu nedenle uygulamanın uzman ellerde ve görüntüleme rehberliğinde yapılmasını özellikle vurgulamaktadır (FDA Drug Safety Communication, 2014).

Sonuç Olarak

• Epidural enjeksiyonlar, özellikle sinir kökü basısına bağlı şiddetli ağrılarda ilk 3 ay içinde yüksek oranda rahatlama sağlayabilir.

• Etki süresi sınırlı olsa da, hastanın günlük yaşama katılımını hızlandırır ve fizyoterapiye zemin hazırlar.

• Uygulamanın doğru endikasyonla, görüntüleme eşliğinde ve kılavuzlara uygun dozlarla yapılması, hem başarıyı artırır hem de riski azaltır.