Varis ve Bacak Ağrısı: Nedenleri, Belirtileri ve Tedavi Seçenekleri

Endovenöz Varis Tedavisi Nedir?

Endovenöz varis tedavisi, bacak toplardamarlarındaki kaçak (reflü) yapan hastalıklı damarların ısı enerjisiyle içeriden kapatılması esasına dayanır. Bu işlem, lazer (EVLA) ya da radyofrekans (RF) gibi enerji kaynakları kullanılarak, ultrason eşliğinde doğrudan damarın içine yerleştirilen kateter aracılığıyla gerçekleştirilir. Amaç, artık görevini yapmayan ve varislere sebep olan yüzeyel ana toplardamarı (en sık safen veni) kalıcı şekilde devre dışı bırakmaktır.

Endovenöz tedaviler:

• Cerrahiye kıyasla çok daha az invazivdir,

• Genellikle ayaktan, hastaneye yatış gerektirmeden uygulanır,

• İşlem sonrası iyileşme süresi oldukça kısadır (çoğu hasta aynı gün yürüyerek evine döner),

• Kozmetik ve fonksiyonel sonuçları genellikle daha başarılıdır.

Bu yöntem sayesinde cilt yüzeyinde belirginleşmiş varislerin temel kaynağı ortadan kaldırılmış olur. Yüzeydeki belirgin dallanmış varisler de sonrasında ya skleroterapi ile ya da gerektiğinde mikroflebektomi gibi ek işlemlerle tedavi edilebilir.

Endovenöz Lazer (EVLA) ve RF Ablasyon Arasındaki Farklar Nelerdir?

Her iki yöntem de prensip olarak damarın ısı ile içeriden kapatılması mantığına dayanır. Ancak kullanılan enerji tipi ve bazı teknik detaylar farklıdır:

Kliniğimizde her iki yöntem de görüntüleme eşliğinde, ultrason rehberliğinde ve steril koşullarda uygulanmaktadır. Seçim, hastanın damar yapısına, reflü segmentine ve bazı teknik tercihlere göre yapılır. Bazı damarlarda lazer daha etkili olurken, bazı hastalarda RF daha az morarma ile daha konforlu bir iyileşme sağlayabilir.

Her iki yöntem de bilimsel olarak etkinliği kanıtlanmış, altın standart kabul edilen endovenöz tedavi teknikleridir.

🔬 Lazerle Varis Tedavisinin Mekanizması: Damar Nasıl Kapanıyor?

Endovenöz lazer veya RF ablasyon işlemlerinde hedef damar içeriden bir kateter yardımıyla ulaşılarak, ısı enerjisi verilir. Bu enerji, damar duvarının iç yüzeyini (endotel) tahrip eder. Hasar gören damar duvarı vücut tarafından pıhtılaştırılır, zamanla fibroz dokuya dönüşerek tamamen kapanır.

Bu süreç şu şekilde işler:

1. Damar içine kateterle girilir (ultrason eşliğinde, iğne deliğinden).

2. Kateter ucundan ısı verilir (lazer ışını ya da RF dalgası).

3. Damarın iç yüzeyi hasar görür ve büzüşmeye başlar.

4. Tromboz ve fibrozis gelişir, damar kalıcı olarak kapanır.

5. Bu sayede kan kaçıran, reflü yapan damar ortadan kalkar; varislerin ana kaynağı kesilmiş olur.

Bu yöntemle sağlıklı derin toplardamar sistemi korunur, yalnızca sorunlu damar hedef alınır. İşlemin hassasiyetle planlanması ve görüntüleme altında yapılması, başarısını doğrudan etkiler.

Ağrı, Morarma ve Diğer Yan Etkiler Ne Kadar Sıklıkla Görülür?

Endovenöz ablasyon işlemleri genel olarak konforlu ve güvenli işlemlerdir. Ancak her tıbbi işlemde olduğu gibi bazı geçici yan etkiler görülebilir:

• İşlem sırasında: Hafif yanma hissi, kateterin ilerletilmesi sırasında gerginlik

• İşlem sonrası ilk günlerde:

  • Hafif ağrı ve kasılma hissi (genellikle 1–2 gün)

  • Lazer yapılan bölgede morarma veya kızarıklık

  • Çekilme hissi (damarın büzüşmesine bağlı)

Daha nadir görülen ancak olası komplikasyonlar:

• Ciltte hassasiyet veya renk değişikliği (hiperpigmentasyon)

• Sinir etkilenmesi (özellikle ayak bileğine yakın uygulamalarda; genellikle geçicidir)

• Yüzeyel tromboflebit (yüzeyel damarda ağrılı pıhtı oluşumu)

Tüm bu riskleri azaltmak için işlemler:

• Deneyimli girişimsel radyolog tarafından,

• Ultrason eşliğinde,

• Uygun enerji ayarları ve doğru hastaya doğru yöntem seçilerek yapılmalıdır.

Ayrıca işlem sonrası kompresyon çorabı kullanımı ve kısa yürüyüşler, komplikasyon riskini oldukça düşürür.

Başarısızlık ve Nüks Durumunda Ne Yapılır?

Endovenöz lazer ve RF tedavileri yüksek başarı oranlarına sahip olsa da, bazı durumlarda damar tamamen kapanmayabilir ya da zamanla başka damarlarda yeniden reflü gelişebilir. Bu gibi durumlar nüks (tekrarlayan varis) olarak adlandırılır ve birkaç sebebi olabilir:

• İlk tedavide yetersiz enerji verilmesi veya damar segmentinin eksik kapatılması

• Aksesuar damarların (yan dalların) gözden kaçması

• Anatomik varyasyonlar (çift safen ven gibi)

• Yapısal yatkınlık ve ileri yaş, yeni reflü gelişimine neden olabilir

Bu durumlarda ne yapılır?

✅ Damar tam kapanmamışsa:
– İkinci seans endovenöz ablasyon veya ultrason eşliğinde skleroterapi yapılabilir.
– Gerekirse başka reflü yapan damarlar da değerlendirilir.

✅ Yeni gelişen yüzeyel varisler varsa:
– Sadece yüzeyel varisleri hedef alan skleroterapi veya mikroflebektomi yeterli olabilir.

✅ Özellikle kadın hastalarda pelvik kaynaklı reflü varsa:
– Gonadal ven embolizasyonu gibi özel girişimsel tedaviler gerekebilir.

Kliniğimizde tedavi sonrası 1. hafta, 1. ay ve gerekirse 3. ayda kontrol ultrasonları ile damar kapanma durumu ve yüzeyel sistem tekrar değerlendirilmektedir. Nüksü engellemek için takip süreci tedavinin ayrılmaz bir parçasıdır.

İşlem Öncesi ve Sonrası Dikkat Edilmesi Gerekenler

Endovenöz lazer ve RF ablasyon işlemleri, planlı bir hazırlık ve iyi bir takip ile en iyi sonuçları verir. Bu nedenle hem öncesi hem sonrası bazı önemli detaylara dikkat etmek gerekir:

İşlem Öncesi:

• Ayakta renkli doppler ultrason yapılmalı, reflü yapan damar segmenti net olarak belirlenmeli.

• Kan sulandırıcı ilaçlar kullanılıyorsa hekime mutlaka bildirilmelidir.

• İşlem günü sabah aç olunmasına gerek yoktur, hafif bir kahvaltı yapılabilir.

• Bol ve rahat kıyafet tercih edilmelidir.

İşlem Sonrası:

• İlk 2–3 gün hafif ağrı ve gerginlik olabilir, genellikle basit ağrı kesiciler yeterlidir.

• Kompresyon çorabı mutlaka giyilmelidir (2 Hafta öneriyorum).

• İlk gün içinde 20–30 dakikalık yürüyüşler önerilir. Uzun süre ayakta durmaktan ya da tamamen yatmaktan kaçınılmalıdır.

• Duş alma genellikle 1 gün sonra serbesttir. Sıcak banyo, sauna, hamam 1 hafta önerilmez.

• Uçak yolculuğu veya uzun araba yolculuğu için genellikle 5–7 gün beklenmesi önerilir.

İyileşme süreci kişiden kişiye değişebilir. Ancak çoğu hasta, işlemden sonraki birkaç gün içinde günlük yaşamına rahatça dönebilmektedir.

Hangi Durumlarda Endovenöz Ablasyon Yerine Embolizasyon Gerekebilir?

Endovenöz ablasyon, çoğunlukla bacaklardaki yüzeyel safen ven yetmezliğinde tercih edilen bir yöntemdir. Ancak varise neden olan reflü her zaman sadece bacaklardaki damarlarla sınırlı değildir. Özellikle kadın hastalarda görülen ve klasik bacak varislerinden farklı şikayetlerle gelen olgularda, pelvik bölgedeki damarların yetmezliği de gündeme gelebilir.

👉 Bu durumda öncelikle şu belirtilere dikkat ederiz:

• Uzun süre oturduktan ya da ayakta kaldıktan sonra kasıkta, belde veya vajinal bölgede dolgunluk ve ağrı

• Adet öncesi dönemde artan pelvik basınç hissi

• Özellikle iç uyluk, kalça ve genital bölgede belirginleşen varisler

• Daha önce safen ven ablasyonu yapılmış olmasına rağmen geçmeyen ya da tekrarlayan bacak varisleri

Bu bulgular varsa, altta yatan neden pelvik venöz yetmezlik olabilir. En sık:

• Gonadal ven (yumurtalık toplardamarı) yetmezliği

• Internal iliak ven dallarında genişleme

• Nutcracker sendromu gibi sol renal ven sıkışmaları

Bu durumda safen venin kapatılması sorunu çözmeyecektir. Doğru tedavi pelvik damarların embolizasyonudur.

➡️ Pelvik embolizasyon, anjiyografi eşliğinde yumurtalık toplardamarı gibi reflü yapan damarların mikrokateterle tespit edilerek özel koiller ve sklerozan ajanlarla kalıcı şekilde kapatılması işlemidir.

Girişimsel radyoloji bu tür kompleks vakalarda büyük avantaj sağlar: Sorunun kaynağı nokta atışıyla belirlenir ve kişiye özel, hedef odaklı tedavi uygulanır.

Bilimsel Kanıtlar ve Güncel Kılavuzlar

Endovenöz termal ablasyon (lazer ve RF) bugün bacak varislerinde birinci basamak tedavi olarak kabul ediliyor; bunun temel dayanağı, hem randomize kontrollü çalışmaların hem de uluslararası kılavuzların sunduğu güçlü kanıt düzeyi.

Randomize kontrollü çalışmalar (RCT’ler)

• EVRA çalışması erken endovenöz ablasyonun venöz ülserlerin kapanma süresini hızlandırdığını, geç tedaviye göre hastaya daha uzun ülser-siz günler kazandırdığını gösterdi. New England Journal of Medicine

• CLASS çalışması RF ablasyonun cerrahi ligasyon/stripping’e kıyasla daha az post-operatif ağrı, daha kısa iş-e dönüş süresi ve daha yüksek yaşam kalitesi sağladığını raporladı. PMC

• 2014’te New England Journal of Medicine’da yayımlanan Brittenden ve ark. RCT’si, lazer + gerekirse köpük skleroterapinin cerrahiden hem semptom kontrolü hem de kozmetik açıdan üstün olduğunu ortaya koydu. New England Journal of Medicine

Bu RCT’lerin oluşturduğu kanıt gövdesi, termal ablasyonun teknik başarı oranını >%95’e, semptomatik iyileşme oranını ise >%90’a taşıyor; nüks oranları da klasik cerrahiye göre belirgin şekilde düşük.

Uluslararası kılavuzlar

• NICE CG168 (Birleşik Krallık), 18 yaş üstü tüm varis hastalarında, uygunsa “öncelikle endovenöz termal ablasyon” yapılmasını tavsiye eder. NICE

• ESVS Kronik Venöz Hastalık Kılavuzu 2022, büyük safen yetmezliğinde lazer veya RF’yi “güçlü (Strong) / seviye A” öneriyle birinci seçenek olarak listeler; işlem sırasında ultrason kılavuzlu tumesan anesteziyi standardize eder. ejves.com

• SVS-AVLS Klinik Uygulama Rehberi 2023 taslağı, termal ablasyonun hem maliyet-etkin hem de hasta memnuniyeti yüksek bir yöntem olduğunu yineleyerek ABD pratiğinde de altın standart konumunu pekiştirir. vascular.org

Meta-analiz ve uzun dönem veriler
Birden fazla sistematik derleme, beş yıl ve sonrası takiplerde lazer/RF ile damar kapanma oranlarının %85–90 bandında korunduğunu; komplikasyonların, özellikle derin ven trombozu ve sinir hasarının, cerrahiye kıyasla daha düşük seyrettiğini bildirir. Bu meta-analizler nükslerin çoğunun erişilemeyen aksesuar ven reflüsünden kaynaklandığını, dolayısıyla işlem öncesi ayrıntılı doppler haritalamanın kritik olduğunu vurgular.

Klinik pratiğe yansıması
Kılavuzların ortak mesajı net:

Uygun anatomide endovenöz ablasyon ilk seçenek; cerrahi ancak termal ablasyonun mümkün olmadığı veya başarısız olduğu durumlarda düşünülmeli.

Dolayısıyla kliniğimizde de, her hastada doppler eşliğinde detaylı segment analizi yapıyor; damar çapı, cilt derinliği ve olası aksesuar dalları değerlendirerek lazer mi, RF mi, yoksa kombine bir strateji mi en iyi sonuç verecekse onu planlıyoruz. Bu yaklaşım, literatürdeki yüksek başarı ve düşük nüks oranlarını kendi hasta grubumuzda da yakalamamızı sağlıyor.

Kliniğimizde Endovenöz Ablasyon Tedavisi Nasıl Uygulanıyor?

Kliniğimizde endovenöz lazer ve RF ablasyon işlemleri, girişimsel radyoloji uzmanı Dr. Mehmet Hakan Pıçak tarafından, ultrason rehberliğinde ve steril koşullarda uygulanmaktadır. Her hastaya özel bireyselleştirilmiş tedavi yaklaşımı benimsenir.

Tedavi süreci şu adımlardan oluşur:

1. Renkli Doppler ultrason ile detaylı değerlendirme yapılır. Reflü yapan damarlar, çapları ve uzanımları haritalanır.

2. Uygun adaylarda lazer ya da RF yöntemi belirlenir ve hastaya işlem detayları anlatılır.

3. İşlem günü lokal anestezi altında, damara ultrason eşliğinde bir iğneyle girilerek lazer/RF kateteri yerleştirilir.

4. Damar çevresine özel sıvı enjeksiyonuyla güvenli izolasyon sağlanır.

5. Kateter yavaşça çekilirken enerji verilerek damar kapatılır.

6. İşlem sonrası hasta 30–60 dakika içinde yürüyerek taburcu edilir.

Kompresyon çorabı ve takip randevuları işlem sonrası sürecin bir parçasıdır. Takipler genellikle 1. hafta, 1. ay ve gerekirse 3. ayda yapılır. Amaç hem damar kapanmasını hem de varsa yüzeyel varislerin durumunu değerlendirmektir.

Her şeyden önemlisi: Tedavi yalnızca damarı kapatmak değil, hastanın yaşam kalitesini ve konforunu kalıcı olarak iyileştirmeyi hedefler.

Sık Sorulan Sorular